Prednosti dodatne uplate u odnosu na dokapitalizaciju i pozajmicu
I Pojam
Pod dodatnom uplatom se podrazumeva obaveza članova društva da izvrše uplatu određene novčane sume društvu kojom se ne povećava osnovni kapital. Proizilazi da dva konstitutivna elementa čine pojam dodatne uplate. Prvo, obaveza članova društva da izvrše uplatu određene novčane sume društvu, i drugo, da dodatna uplata ne dovodi do povećanja osnovnog kapitala društva. Iz tog razloga, pristupiće se određenju ovih konstitutivnih elemenata.
Zakon izričito propisuje da obaveza člana na dodatnu uplatu društvu proističe ili iz osnivačkog akta ili odluke skupštine. Kada je reč o osnivačkom aktu, ima se u vidu akt koji je donet prilikom osnivanja privrednog društva. Odredba o dodatnoj uplati nije obavezni element osnivačkog akta, već fakultativna odredba koja stoji na raspolaganju osnivačima. Kako osnivački akt potpisuju svi osnivači društva, to znači da postoji jednoglasnost po ovom pitanju između svih osnivača. Za slučaj da osnivači prilikom osnivanja privrednog društva nisu predvidelu odredbu o dodatnoj uplati, oni to mogu prevazići tako što će to predvideti u odluci skupštine društva. Odluka skupštine društva koja za svoj predmet ima propisivanje obaveze dodatne uplate se donosi jednoglasno. Drugim rečima, potrebno je da se svi članovi društva saglase oko toga. Međutim, dozvoljena je mogućnost, da se osnivačkim aktom predvidi i druga većina, u tom slučaju, odluka o propisivanju dodatne uplate se može doneti i bez saglasnosti svih članova društva. Ali u ovom slučaju, članovi društva koji nisu glasali za donošenje ove odluke, neće biti obavezni da izvrše uplatu po tom osnovu. Dakle, jednoglasnost je pravilo prilikom propisivanje odredbe kojom se nameće obaveza dodatne uplate, s tim da kada je jednoglasnost isključenja osnivačkim aktom, obavezni će biti samo oni članovi koji su glasali za donošenje odluke. Sadržinski posmatrano, odredba koja propisuje obavezu dodatne uplate mora da sadrži određenje visine novčanog iznosa koji je potrebno uplatiti. Pretpostavlja se da svaki član društva ima obavezu da uplati onaj novčani iznos koji je srazmeran njegovom udelu. Međutim, dozvoljeno je da se odstupi od navedenog, tako što će to biti predviđeno ili u osnivačkom aktu ili odluci skupštine. Isto tako, Zakonodavac dopušta, da se umesto određenja tačnog iznosa dodatnih uplata, odredi maksimalni iznos tih uplata. U tom slučaju, skupština društva donosi odluku o tačnom iznosu dodatih uplata običnom većinom glasova svih članova društva, osim ako osnivačkim aktom nije određena veća većina.
Dodatna uplata ne dovodi do povećanja osnovnog kapitala društva. Ovo znači, da izvršenjem dodatne uplate utvrđene srazmere u osnovnom kapitalu ostaju nepromenjene. Stečena članska prava se dodatnim uplatama ne menjaju. Međutim, neizvršenje dodatne uplate povlači pravne posledice. Član društva koji je obavezan na dodatnu uplatu je dužan da tu uplatu izvrši pod pretnjom posledica propuštanja. Ta posledica je ista kao i da je reč o uplati uloga. Skupština društva je u ovom slučaju, između ostalog, ovlašćena da donese odluku o isključenju takvog člana društva bez prava na naknadu vrednosti njegovog udela. Postavlja se i pitanje da li se dodatne uplate vraćaju članovima društva? Dozvoljena je mogućnost povraćaja dodatnih uplata, ali pod određenim uslovima. Tako, dodatne uplate se mogu vratiti članovima društva samo ako nisu neophodne za pokriće gubitaka društva ili za namirenje poverilaca društva. Pored ovog, uslov je i da je član društva u celosti uplatio svoj upisani ulog. Vraćanje se vrši po pravilima o smanjenju osnovnog kapitala društva sa ograničenom odgovornošću. Isto tako važi i suprotno, dozvoljeno je i određenje da se dodatne uplate ne vraćaju članovima društva.
II Posledice izvršenja dodatne uplate
Izvršenje dodatne uplate dovodi do nastupanja određenih posledica. Na ovom mestu navodimo najznačajnije:
Prvo, član društva izvršenjem dodatne uplate izvršava svoju člansku obavezu. Na taj način izravnava odnose sa društvom po tom osnovu. U protivnom, kao što je već izneto, skupština društva je ovlašćena da člana koji nije izvršio ovu svoju obavezu isključi iz društva.
Drugo, dodatnom uplatom se ostvaruje osnovna svrha ovog instituta, a to je finansiranje društva od strane članova. U odnosu na povećanje osnovnog kapitala novim ulozima (dokapitalizacija) ili davanje zajma, dodatna uplata pruža određene pogodnosti, jer ne dovodi do menjanja članskih prava, a moguće je i određenje o nepovratnoj uplati.
Treće, imajući u vidu da dodatne uplate nemaju karakter osnovnog kapitala društva, kao i da eventualno vraćanje dodatnih uplata zavisi od konkretnih okolnosti (da li su potrebne za pokriće gubitka ili namirenje poverilaca društva), računovodstveno evidentiranje treba sprovesti na jedan od sledećih načina:
– ukoliko nije izvesno da će dodatne uplate biti vraćene članovima društva, odnosno ne postoji odluka o momentu vraćanja dodatnih uplata, što znači da ne postoji sadašnja obaveza u smislu Okvira za sastavljanje i prezentaciju finansijskih izveštaja, dodatne uplate treba evidentirati u okviru klase 3 – Kapital; s obzirom na to da Pravilnikom o Kontnom okviru i sadržini računa u Kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike, nije predviđen poseban račun za evidentiranje dodatnih uplata članova društva, evidentiranje treba izvršiti u korist računa 322 – Statutarne i druge rezerve. Naime, prema članu 24. stav 5. Pravilnika o Kontnom okviru, na računu 322 iskazuju se rezerve koje se formiraju u skladu sa opštim i drugim aktom pravnog lica,
– ukoliko se dodatne uplate vrše sa ciljem pokrića gubitka društva, u skladu sa odlukom skupštine društva i članom 180. stav 1. Zakona, gubitak se može neposredno pokriti u korist računa 350 – Gubitak ranijih godina, na teret računa 241 – Tekući (poslovni) računi ili 244 – Devizni račun (u slučaju uplata članova iz inostranstva u skladu sa zakonom),
– ukoliko je odlukom skupštine društva utvrđena obaveza društva da izvrši povraćaj dodatnih uplata i ispunjeni su uslovi za priznavanje sadašnje obaveze u smislu Okvira za sastavljanje i prezentaciju finansijskih izveštaja, računovodstveno evidentiranje dodatnih uplata vrši se u korist računa 469 – Ostale obaveze, na teret računa 241 – Tekući (poslovni) računi ili na teret računa 322 – Statutarne i druge rezerve (ukoliko je odluka o povraćaju doneta nakon prethodnog evidentiranja dodatnih uplata u korist računa 322).
III Zaključak
Pod dodatnom uplatom se podrazumeva obaveza članova društva da izvrše uplatu određene novčane sume društvu kojom se ne povećava osnovni kapital. Obaveza dodatne uplate proizilazi iz osnivačkog akta ili odluke skupštine, s tim da član društva ne može biti obavezan da dodatnu uplatu ukoliko na to ne pristane. Računovodstveno evidentiranje dodatnih uplata treba izvršiti u korist (ukupnog) kapitala ili obaveza prema članovima društva, u zavisnosti od odluke skupštine društva i njihove namene u skladu sa Zakonom.
Reference: Zakon o privrednim društvima (Službeni glasnik Republike Srbije, broj 36/2011); Zakon o postupku registracije u Agenciji za privredne registre (Službeni glasnik Republike Srbije, broj 99/2011); Zakon o računovodstvu i reviziji („Sl. glasnik RS“, br. 46/2006, 111/2009 i 99/2011 – dr. zakon); Mišljenje Ministarstva finansija, br. 140/16/401-00-1094/12 od 20.7.2012. godine); M.Vasiljević, Privredna društva, Beograd, 1999; M.Vasiljević, Kompanijsko pravo, Beograd, 2007; R.Pennington, Company Law, London, 1995; J.Farrar, Company Law, London, 1998.